Hoe leg je uit wat anorexia inhoudt?

Anorexia is moeilijk te begrijpen en vaak evenzo moeilijk uit te leggen. Want, hoe vertel je dat een stem in je hoofd je zegt wat je wel en, vooral, niet mag? Voor veel mensen gaat anorexia over eten. Het valt niet mee om uit te leggen dat het daar niet om gaat terwijl je geen hap neemt van het voedsel dat voor je staat. Je kunt zeggen dat anorexia een ziekte is, maar dan weet de ander nog niet veel meer. Wat kun je dan wel zeggen? Soms zeggen beelden écht meer dan woorden.

Geen keuze

Bij anorexia wordt vaak gedacht dat je er zelf voor kiest. In eerste instantie is dat ook zo, want je kiest ervoor om minder te eten, meer te bewegen, te braken of te laxeren. Maar, er komt een punt waarop de anorexia de controle overneemt. Dan valt er niets meer te kiezen. Het overkomt je. Anorexia sluipt je leven binnen. Net als bij een verslaving, neemt anorexia bezit van je en maakt kapot wat mooi was. Maakt dood wat levend was. En als de anorexia maar sterk genoeg is en jij te kwetsbaar, maakt ze een einde aan jouw leven.

Beeld: de auto – controle

Om uit te leggen wat anorexia voor mij betekent maak ik vaak gebruik van beelden. Woorden schieten zo snel te kort. Een beeld dat ik gebruik, is die van een auto. Je stapt in de auto en wilt bijvoorbeeld naar je werk of studie rijden. Je gaat zitten en, voordat je kunt reageren, trekt iemand het portier open en gaat bovenop je zitten. Deze persoon is veel zwaarder en sterker dan jij. Je wilt onder haar uitkomen, maar dit lukt met geen mogelijkheid. Je zit letterlijk vast. Deze persoon schreeuwt in je oor dat je de auto moet starten. Je voelt dat verzet geen zin heeft. Dan vertelt deze persoon je waar je links- of rechtsaf moet en hoe snel je moet rijden. Ondertussen vertelt ze je dat je niets waard bent. Je wilt naar je werk of studie, maar zij bepaalt anders. Ze is te sterk en je hebt geen keuze dan je over te geven aan haar bevelen. Deze persoon blijft je aansporen om door te rijden, zelfs als de brandstof nagenoeg op is.

Zo voelt het, voor mij, ook met anorexia. Je hebt geen controle meer over je voertuig; je lichaam. Er is geen ontsnappen aan. De anorexiastem in je hoofd buldert en schreeuwt wat je moet doen en laten. Je lichaam takelt af. Je geest wordt zwakker. Alles in je leven wordt leger, vager en trager, behalve die harde stem, die blijft.

Het beeld van de persoon in de auto geeft voor mij aan dat het bij anorexia om controle gaat. Je wilt controle over je leven en emoties en hoopt dit te krijgen door ‘je auto’ te controleren, dus wat je eet, hoeveel, hoe vaak enzovoorts. In het begin voel je je beter en trots, want het lukt je om af te vallen. Jij bent ‘in control’. Je krijgt (tijdelijk) meer zelfvertrouwen. Echter, al snel heb jij de controle niet meer, maar neemt de anorexia deze over. Wanneer je dit punt bereikt, is bij iedereen anders.

Beeld: de kerker – onmacht

Een beeld dat ik ook gebruik is die van een kerker. Je bent gevangengezet en aan je polsen en enkels zitten boeien, die aan de muur vastgeketend zijn. Dan ontstaat er brand en zegt iemand tegen je: ‘Ren!’ Je wilt uit alle macht rennen, maar je zit vastgeketend. Het vuur slaat om zich heen en je kunt nergens naartoe.

Dit geeft aan hoe onmachtig je je voelt. Je wilt loskomen en ontsnappen aan het vuur, maar je kunt niet. Anorexia gaat om niet kunnen, niet om niet willen. Natuurlijk wil je uit de ijzeren greep van de anorexia ontsnappen. Natuurlijk wil je voldoende eten om je lichaam de energie te geven die het nodig heeft. Niets liever dan dat, alleen houdt de anorexia je tegen. Ze ontzegt je de toegang tot iets wat normaal zou moeten zijn: vrijuit leven.

Leven overnemen

Voor mij voelde het meerdere malen alsof de anorexia mijn leven overnam. In feite leidde mijn ondergewicht ertoe dat mijn lijf niet meer zo functioneerde als voorheen. Mijn lijf werd steeds zwakker, terwijl ik moest blijven bewegen. Ik putte mezelf uit. Mijn denken verliep steeds trager. Ik kon moeilijker beslissingen nemen, kon me niet concentreren op een tv-serie of boek. Ik merkte ook hoe ik steeds eenzamer werd doordat de anorexia allesoverheersend werd. Mijn hele dag bestond uit nadenken over (niet) eten en bewegen. Ik had geen tijd en geen energie voor iets anders dan het beperkte regime dat mijn dagen vulde. Bij mij was het zo dat de anorexia in mijn ‘auto’ kon stappen en mij in de boeien kon slaan omdat ik kwetsbaar en onzeker was en wanhopig naar een houvast zocht.

Ik hoor graag wat jij vertelt als iemand je vraagt wat anorexia inhoudt.